Η ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί βασική πηγή ενέργειας για τη ζωή στον πλανήτη μας. Ο ήλιος συμβάλλει στη βελτίωση της διάθεσής μας μέσω της αύξησης της σεροτονίνης, ενεργοποιεί τον μεταβολισμό και ενισχύει την παραγωγή βιταμίνης D, απαραίτητης για την υγεία των οστών. Ωστόσο, η υπερβολική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία χωρίς σωστή προστασία μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στο δέρμα και την υγεία μας.
Τι Είναι η Υπεριώδης Ακτινοβολία (UV);
Η ηλιακή ακτινοβολία αποτελείται από ορατό φως, υπέρυθρη ακτινοβολία και υπεριώδη (UV) ακτινοβολία. Μόνο το 10% της ακτινοβολίας που φτάνει στη γη είναι UV, η οποία χωρίζεται σε:
- UVA (320-400 nm): Διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα και είναι υπεύθυνη για τη φωτογήρανση και τις μακροχρόνιες βλάβες. Δρα όλο το χρόνο.
- UVB (280-320 nm): Προκαλεί εγκαύματα και βλάβες στα ανώτερα στρώματα του δέρματος. Είναι πιο έντονη το καλοκαίρι και σε μεγάλα υψόμετρα.
- UVC (100-280 nm): Απορροφάται από το όζον και δεν φτάνει στην επιφάνεια της γης.
Άμεσες Βλάβες από την Υπεριώδη Ακτινοβολία
- Ήπιος ερεθισμός: Ερυθρότητα και φαγούρα, ιδιαίτερα σε ανοιχτόχρωμες επιδερμίδες.
- Ηλιακό ερύθημα (έγκαυμα): Κλασικό ηλιακό έγκαυμα με ερυθρότητα, πρήξιμο και πόνο.
- Επιβραδυνόμενη μελάγχρωση: Εμφανίζεται 1-2 ημέρες μετά την έκθεση και υποχωρεί σταδιακά.
Μακροχρόνιες Επιπτώσεις
- Φωτογήρανση: Καταστροφή του κολλαγόνου και πρόωρη γήρανση του δέρματος, με ρυτίδες, ξηρότητα και κηλίδες.
- Οφθαλμικές βλάβες: Αυξημένος κίνδυνος καταρράκτη.
- Προκαρκινωματώδεις βλάβες: Ακτινικές κερατώσεις που μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο.
- Καρκίνος του δέρματος:
- Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (75% των δερματικών καρκίνων)
- Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (20%)
- Μελάνωμα (4%): Η πιο επικίνδυνη μορφή, με γρήγορη μετάσταση, απαιτεί έγκαιρη διάγνωση.
Στοιχεία για το Μελάνωμα στην Ευρώπη και την Ελλάδα
- Η επίπτωση του μελανώματος αυξάνεται ετησίως κατά 3-5% στην Ευρώπη.
- Περίπου 140.000 νέα περιστατικά καταγράφονται ετησίως στην ΕΕ.
- Στην Ελλάδα, παρατηρείται αυξητική τάση, λόγω αλλαγών στη συμπεριφορά έκθεσης στον ήλιο.
- Το μελάνωμα ευθύνεται για το 80% των θανάτων από δερματικούς καρκίνους στην Ευρώπη.
- Η θνησιμότητα κυμαίνεται από 15% έως 20%.
- Είναι ένας από τους πιο συχνούς καρκίνους σε νέες γυναίκες 25-34 ετών στην Ευρώπη.
- Στην Ελλάδα, οι ηλικίες 40-60 ετών εμφανίζουν τη μεγαλύτερη επίπτωση.
Παράγοντες Κινδύνου για Μελάνωμα
Οικογενειακό ιστορικό, άτυποι ή πολλοί σπίλοι, ανοιχτόχρωμο δέρμα, φακίδες, και ιστορικό σοβαρών εγκαυμάτων σε παιδική και εφηβική ηλικία αυξάνουν τον κίνδυνο. Η έκθεση σε μεγάλες δόσεις UV πριν τα 18 χρόνια είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη.
Συμβουλές Προστασίας από την Ηλιακή Ακτινοβολία
- Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11 π.μ. και 4 μ.μ.
- Φορέστε καπέλο και ρούχα με μακριά μανίκια που προστατεύουν από την UV.
- Χρησιμοποιήστε αντηλιακό ευρέος φάσματος με SPF 30 ή υψηλότερο, εφαρμόζοντας το 30 λεπτά πριν την έκθεση και ανανεώνοντας κάθε 2 ώρες.
- Επαναλάβετε την εφαρμογή μετά από κολύμπι ή έντονη εφίδρωση.
- Χρησιμοποιήστε αντηλιακό ακόμη και σε συννεφιά ή όταν βρίσκεστε σε μεγάλο υψόμετρο.
- Η άμμος, η θάλασσα και το χιόνι αντανακλούν έως και το 50% της UV ακτινοβολίας.
- Μην βασίζεστε μόνο στη σκιά για προστασία.
- Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στα παιδιά, που είναι πιο ευάλωτα στις βλάβες από τον ήλιο.
Πηγές
- European Cancer Information System (ECIS)
- International Agency for Research on Cancer (IARC) — GLOBOCAN
Διαβάστε επίσης Τι είναι η θερμική καταπόνηση και γιατί είναι επικίνδυνη;
